Thành công của Hội nghị bên cạnh khẳng định tính hiệu quả của cơ chế hợp tác này mà còn tạo một bước chuyển mới mang tính chiến lược trong hợp tác giữa Nhật Bản với các nước Mekong, trong đó có Việt Nam. Dưới đây là tổng hợp của Nhóm Phóng viên Thời sự VTV đi theo đoàn.
Hội nghị Cấp cao Mekong – Nhật Bản lần thứ 4 tại Tokyo lần này đánh dấu môt bước chuyển mới, thể hiện sự can dự mạnh mẽ hơn của Nhật Bản vào quá trình và nhu cầu gắn kết, phát triển, thịnh vượng của các nước Tiểu vùng Mekong, một khu vực địa lý quan trọng, đầy tiềm năng và quy mô dân số khoảng 300 triệu người. Hội nghị cũng cho thấy sự ủng hộ mạnh mẽ của các nước Mekong đối với Nhật Bản với một vai trò hỗ trợ lớn hơn trong khu vực.
Điểm nổi bật của bước chuyển này là việc các nước đã thông qua Chiến lược Tokyo với 3 trụ cột chính. Việc thông qua Chiến lược, thay thế cho các Tuyên bố của cơ chế này đã cho thấy hợp tác Mekong – Nhật Bản đã có được bước chuyển mang tính thực chất và cụ thể. Để khẳng định sự ủng hộ này, Nhật Bản đã tuyên bố tài trợ 600 tỷ Yên, tương đường khoảng 7,5 tỷ USD cho các nước Mekong trong vòng 3 năm tới, bắt đầu từ năm tài khóa 2013. Đặc biệt, Nhật Bản cũng ghi nhận 57 dự án kết nối do các nước Mekong đề xuất, trong đó Việt Nam có 26 dự án, với số tiền lên đến 2.500 tỷ Yên, khoảng hơn 31 tỷ USD. Chính Thủ tướng Noda trong cuộc họp báo chung đã đưa ra các con số này và ông còn khẳng định: Một Đông Á phát triển phải có sự tham gia của các nước Mekong.
Tại Hội nghị này, một trong những sáng kiến của Việt Nam đóng góp cho trụ cột kết nối là phát triển hệ thống vận tải đa phương thức nhằm tăng cường kết nối giữa các Hành lang kinh tế trong khu vực Tiểu vùng Mekong. Sáng kiến đã nhận được sự hoan nghênh và ủng hộ của Hội nghị.
Theo ông Bùi Thanh Sơn, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam: “Sáng kiến này là một nội dung mới vì nếu như trước đây chúng ta kết nối về đường bộ, đường biển thì Thủ tướng ta đề nghị tăng cường kết nối cả vận tải đường sông. Làm được như vậy sẽ giảm chi phí và tận dụng được lợi thế của khu vực là dòng sông Mekong, kết nối được các nước trong khu vực, giảm tải vận tải bằng đường bộ và đường biển, tăng cường giao lưu hàng hóa và du lịch giữa các nước Mekong với nhau và giữa các nước Mekong với các nước bên ngoài khu vực. Sáng kiến đó đưa ra đã được các nhà lãnh đạo Mekong và Nhật Bản nhất trí rất cao”.
Để kết nối và đảm bảo cho sự phát triển thịnh vượng, lâu dài, các nhà lãnh đạo cũng thống nhất tiến hành nghiên cứu về quản lý và phát triển bền vững nguồn nước Mekong, trong đó có tác động của đập thủy điện trên dòng chính. Đây là quan điểm của Việt Nam khi đề cập định hướng hợp tác trong tương lai, Thủ tướng cũng nhấn mạnh hợp tác giai đoạn tới cần ưu tiến hơn nữa cho các hoạt động cụ thể hỗ trợ các nước ứng phó với lũ lụt, thiên tai, xâm nhập mặn, bảm đảm an ninh lương thực và quan trọng hơn cả là tìm ra giải pháp lâu dài cho việc sử dụng bền vững nguồn nước sông Mekong.
Ông Nguyễn Minh Quang, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết: “Hội nghị đã thông qua Chiến lược Tokyo trong đó có nội dung quản lý và sử dụng nguồn nước Sông Mekong để làm sao sử dụng bền vững và hiệu quả nguồn nước này. Hội nghị cũng nêu vấn đề là cần phải nghiên cứu một cách toàn diện những tác động của việc sử dụng nguồn nước Sông Mekong, trong đó có việc xây dựng các đập chính trên Sông Mekong.”.
Chiến lược Tokyo cũng khẳng định quan điểm của các nước thành viên đối với các vấn đề an ninh chính trị của khu vực như vấn đề Bán đảo Triều tiên, chống phổ biến vũ khí hạt nhân và hủy diệt, và cải tổ Liên hợp quốc. Riêng về vấn đề Biển Đông, các nước Mekong và Nhật Bản nhấn mạnh việc duy trì hòa bình, ổn định, an toàn và tự do hàng hải tại Biển Đông là nguyện vọng và lợi ích chung của các nước trong và ngoài khu vực.
Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn cho hay: "Các nhà lãnh đạo cũng thống nhất và đánh giá rất cao tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, an ninh, an toàn hàng hải ở Biển Đông và thống nhất với nhau là các nước phải thông qua các biện pháp hòa bình để giải quyết tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên Hiệp quốc về Luật Biển năm 1982 cũng như tinh thần Tuyên bố Ứng xử của các bên ở Biển Đông – DOC giữa ASEAN và Trung Quốc, đồng thời tiến tới thúc đẩy việc xây dựng Bọ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông – COC”.
Ủng hộ lập trường của Việt Nam trong nhiều vấn đề khu vực và Quốc tế, Thủ tướng Noda trong cuộc Hội đàm với Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng sau khi kết thức Hội nghị Cấp cao Mekong -Nhật Bản đã tái bày tỏ ủng hộ quan điểm của Việt Nam về việc đảm bảo tự do thương mại, an ninh và an toàn hàng hải trên Biển Đông, giải quyết các tranh chấp thông qua đàm phán hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Luật biển năm 1982.
Cũng trong cuộc Hội đàm Song phương, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và Thủ tướng Noda đều đánh giá cao những tiến triển gần đây trong các nội dung hợp tác chiến lược giữa hai nước. Bên cạnh khẳng định các cam kết hợp tác và hỗ trợ Việt Nam xây dựng các dự án hạ tầng và năng lượng lớn, phát triển công nghiệp chuyên sâu, lần này, Nhật Bản còn cam kết hỗ trợ Việt Nam phát triển ngành công nghiệp hàng không, thúc đẩy các dự án chuyển giao công nghệ cao, đào tạo nguồn nhất lực có chất lượng và hợp tác về tìm kiếm, cứu hộ, cứu nạn. Hai bên cũng nhất trí phối hợp chặt chẽ để chuẩn bị cho việc tổ chức Năm Hữu nghị Việt - Nhật 2013 nhân kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao.
Sự ủng hộ trong hợp tác với Việt Nam còn được khẳng định mạnh mẽ của các cuộc tiếp xúc của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng với chính giới và các tổ chức kinh tế, dân sự lớn và báo giới của Nhật Bản như các cuộc tiếp Phó Thủ tướng Nhật Bản Katsuya Okada, tiếp ông Yukio Hatoyama - cựu Thủ tướng Nhật Bản, Chủ tịch Liên minh Nghị sĩ hữu nghị Nhật - Việt của Đảng Dân chủ Nhật Bản; tiếp Lãnh đạo Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản JBIC, Phòng Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản, Chủ tịch Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản JICA, Chủ tịch Tổ chức Ngoại giao Nhân dân Nhật Bản và phát biểu trước các nhà báo tại Câu lạc bộ Báo chí Quốc gia Nhật Bản.
Có thể khẳng định, chuyến tham dự Hội nghị Cấp cao Mekong - Nhật Bản lần thứ 4 tại Tokyo và làm việc với Lãnh đạo và giới chức Nhật Bản của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã thành công tốt đẹp. Sự thành công của Hội nghị cũng như cam kết của Nhật Bản trong việc thúc đẩy quan hệ song phương đã cho thấy mối quan hệ Đối tác Chiến lược giữa hai nước thực sự ngày càng đi vào chiều sâu, và từ đó, đóng góp cho quan hệ tốt đẹp và hòa bình, thịnh vượng chung của 2 nước và của cả khu vực.
